موارد تشکیل دهنده جرم خیانت در امانت

در این مبحث به بررسی ارکان تشکیل دهنده جرم خیانت در امانت خواهیم پرداخت تا زمانی که این ارکان از سوی محکمه قضائی احراز نگردد ، امکان محکوم کردن متهم وجود نخواهد داشت .

موسسه حقوقی ستاره عدالت با وکلای ما جهت مشاوره تماس بگیرید

گفتار اول : عنصر قانونی جرم خیانت درامانت

اصل قانونی بودن جرم و مجازات اقتضاء می کند ، مقنن تمامی اعمال و رفتار مجرمانه را مشخص و مجازات ان را صریحا اعلام نماید تا حد امکان از اعمال سلیقه و استبداد قضات کاسته شود .

از سوی دیگر قاعده فقهی (( قبح عقاب بلابیان )) مانع از ان می شود که قانون گذار بدون اعلام قبلی اقدام به مجازات نماید : بنابراین لاجرم باید هر عنوان مجرمانه ای و به همراه ضمانت اجرای ان قبلا اعلام گردد . در خصوص جرم (( خیانت در امانت )) نیز این اصل حاکم بوده و مقنن برای جرم انگاری این عنوان در ماده 674 ق.م.ا . ( بخش تعزیرات ) مقرر می دارد : (( هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک قبض و نظایر ان به عنوان اجاره یا امانت یا رهن برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنابر این بوده است که اشیاء نزد او بوده ان ها را به ضرر مالکین یا متصرفین ان ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد . ))

البته در قوانین و مقررات متفرقه و خاص جرائم در حکم خیانت در امانت یا صور خاص این جرم تعیین شده است که مهم ترین ان ها شرح ذیل می باشند :

1.مواد 596 و 673 قانون مجازات اسلامی .

2.مواد 349 ، 370 و 555 قانون تجارت .

3.مواد 6 . 11 قانون تصدیق انحصار وراثت .

4. ماده 28 قانون ثبت اسناد و املاک .

گفتار دوم : عنصر مادی جرم خیانت در امانت

ان قسمت از جرم کمود و ظهور بیرونی و خارجی پیدا می کند تحت عنوان عنصر مادی جرم به شمکار می رود که مشمل بر رفتار مجرمانه مرتکب جرم ، موضوع جرم و شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم است . در ذیل هر یک را به تفصیل توضیح خواهیم داد .

بند اول – رفتار مجرمانه : در تعریف رفتار مجرمانه امده است که : (( عمل یا رفتاری است که قانون حالات مختلف ان را از جمله انجام یا عدم انجام ان ، وضعیت یا حالتو … حسب هر جرم اعلام و برای ان مجازات تعیین نموده است )) که ممکن است به شکل های ذیل نمود پیدا کند .

الف) فعل : که بر دو قسمت مادی یا معنوی تقسیم می شود . از مصادیق فعل مادی می توان به کشتن ، بردن ، انتقال دادن ، اشاره کرد و رفتارهایی چون ، توهین کردن ، فریاد زدن و ترساندن از مصادیق عنوان مجرمانه به صورت فعل مثبت معنوی است .

ب) ترک فعل : به عنوان فعل منفی نیز مشهور است که اصولا به صورت مادی تحقق می یابد ، مانند نبستن در ، انجام ندادن یک عمل و … البته ممکن است به صورت معنوی نیز محقق یابد ، مانند اینکه نگهبان بانک ، پلیس را از وضعیت سرقت مطلع نمی کند .

ج ) فعل ناشی از ترک فعل : به نوعی ، نتیجه رفتار مجرمانه ناشی از فعل منفی گفته می شود ، مانند اینکه مادری به فرزند خود شیر نمی دهد تا او بمیرد ، در صورتی جرم محسوب می شود که مقنن صریحا به این نتیجه تصریح کند .

د ) حالت : رفتار مجرمانه ای که مربوط به وضعیت روحی و روانی یا جنایی شخص است ، مانند ولگردی یا اعتیاد یا فاحشگی .

به موجب ماده 674 قانون مجازات اسلامی ( بخش تعزیرات ) رفتار مجرمانه جرم خیانت در امانت یکی از افعال مثبت (( استعمال ، تصاحب ، تلف ، مفقود نمودن . )) می باشد که در زیر به تشریح هر یک می پردازیم :

1.استعمال : استعمال در معنای لغوی به استفاده کردن ، به کار داشتن و مصرف کردن تعریف می شود : بنابراین اگر امین ، مال امانی را بدون داشتن اذن و اجازه اشتفاده نماید ، رفتار مجرمانه تحقق یافته است .

انچه در مورد رفتار مجرمانه (( استعمال )) باید بدانیم :

اولا : استعمال باید با سوء نیت به همراه قصد احراز به مالک باشد .

ثانیا : استفاده متعارف یا نامتعارف از اموالامانی موثر در مقام نبوده است .

ثالثا : استفاده یا استعمال ممکن است با بقای عین باشد یا با از بین رفتن اند .

2.تصاحب : تصاحب در زبا ن انگلیسی به appropriation یعنی برخورد مالکانه با مال تعبیر می شود . بدین معنی که شخص نسبت به مال امانی ، ادعای تمامی حقوق مالکیت از جمله ( فروش – رهن – اجاره – هبه – صلح و … ) را نماید و ان را عملی کند : بنابراین اگر به شخصی مالی سپرده شده باشد ایشان اقدام به رهن گذاشتن یا اجاره دادن ان مال نماید ، رفتار مجرمانه (( تصاحب )) به وقوع پیوسته ، در صورت وجود سایر شرایط باید وی را به عنوان (( خائن به امانت )) تحت تعقیب قرار دارد .

3.اتلاف : سومین رفتار مجرمانه جرم خیانت در امانت (( اتلاف مال مورد امانت )) است که لغویان ان را به از بین بردن ، نابود کردن و هلاک کردن معنی می کنند ، مانند اینکه شخص امین ، ماشین مورد امانت را پنچر می کند یا روی ان خط می کشد .

انچه در مورد رفتار مجرمانه (( اتلاف )) باید بدانیم :

اولا : اتلاف جزئی یا کلی مال مورد امانت ، موثر در مقام نیست .

ثانیا : وسیله تلف کردن و نحوه تلف کردن نیز تاثیری ندارد .

ثالثا : اتلاف چه به مباشرت چه به سبب ، امین را در موقعیت خائن قرار می دهد .

4. مفقود : مفقود کردن هر چند در ظاهر متضمن نوعی تقصیر یا اشتباه می باشد : لیکن این نوع رفتار مد نظر مقنن نبوده ، بلکه رفتار مجرمانه صرفا به حالت (( مفقود کردن یا مفقود نمودن ))که به نوعی با سوء نیت و عمد همراه است را شمال می شود .